Koszty cyklu życia obiektu budowlanego w nowelizacji ustawy Prawo zamówień publicznych
mgr inż. Renata Niemczyk
Termin 18 kwietnia br. był wymaganym terminem wprowadzenia do ustawy Prawo zamówień publicznych nowych przepisów wynikających z dyrektyw unijnych 2014/24/UE i 2014/25/ UE. Zmiany wejdą jednak w życie nieco później, ponieważ ustawa o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw została uchwalona dopiero 13 maja 2016r. i skierowana przez Marszałka Sejmu do dalszych prac parlamentarnych.
Nowelizacja ustawy przewiduje znaczące zmiany w przepisach będące efektem prac prowadzonych przez członkowskie państwa unijne na rzecz zrównoważonego rozwoju tj. zachowania właściwych relacji pomiędzy trzema uzupełniającymi się elementami: środowiskiem, społeczeństwem oraz ekonomią.
Synchronizacja działań związanych z:
- monitorowaniem zużycia zasobów mineralnych, emisją dwutlenku węgla, gospodarowaniem opadami, w tym recyklingiem i bezpiecznym składowaniem,
- ze zjawiskami ekonomicznymi związanymi np. z cenami energii, rentownością producentów i dostawców tej energii, promowaniem jednostek uczestniczących w procesach wykorzystania odnawialnych źródeł energii,
- a aspektami społecznymi takimi jak bezpieczeństwo socjalne i stabilność ekonomiczna ludności,
ma na celu wypracowanie właściwego kompromisu pomiędzy potrzebami społecznymi, a korzystaniem ze środowiska w mądry sposób.
Jedną z metod działania na rzecz zrównoważonego rozwoju jest wprowadzenie w życie, na obszarach różnych dziedzin, właściwych przepisów normujących te obszary i ich relacje.
W niniejszym artykule zwracamy uwagę na obszar budownictwa w ustawie Prawo zamówień publicznych i powiązanie technicznych i technologicznych rozwiązań w budownictwie z ekonomicznymi aspektami wyboru optymalnego wariantu przy długofalowym okresie eksploatacji obiektu budowlanego czy budowli i jego rozbiórki oraz utylizacji materiałów.
U podstaw zmian przepisów legły przede wszystkim dyrektywy unijne w powiązaniu z obserwowanym, nadmiernym stosowaniem kryterium ceny jako jedynego kryterium oceny ofert oraz potrzebą wprowadzenia podstawy prawnej wyboru oferty w oparciu o kryterium oferty najkorzystniejszej z wykorzystaniem rachunków kosztów cyklu życia (obejmującego koszty związane z: nabyciem, użytkowaniem, wycofaniem z eksploatacji, kosztem ekologicznym związanym z cyklem życia produktu, usługi lub roboty budowlane);
W nowelizacji ustawy doprecyzowano definicję cyklu życia dostosowując do potrzeb stosowania jej na szerszym obszarze, zwiększając możliwości wykorzystania w obrębie dostaw i robót budowlanych.
DEFINICJE
Ustawa PZP sprzed nowelizacji – art. 2, pkt.1a
cyklu życia produktu – należy przez to rozumieć wszelkie możliwe kolejne fazy istnienia danego produktu, to jest: badanie, rozwój, projektowanie przemysłowe, produkcję, naprawę, modernizację, zmianę, utrzymanie, logistykę, szkolenie, testowanie, wycofanie i usuwanie;
Ustawa PZP po nowelizacji – art. 2, pkt.1a
cyklu życia – należy przez to rozumieć wszelkie możliwe kolejne lub powiązane fazy istnienia przedmiotu dostawy, usługi lub roboty budowlanej, w szczególności: badanie, rozwój, projektowanie przemysłowe, testowanie, produkcję, transport, używanie, naprawę, modernizację, zmianę, utrzymanie przez okres istnienia, logistykę, szkolenie, zużycie, wyburzenie, wycofanie i usuwanie;
Nowa definicja cyklu życia pokazuje jednoznacznie, że w obrębie zainteresowania zamawiającego powinna być nie tylko sama realizacja przedmiotu zamówienia postrzegana jako efekt finalny, lecz również fazy przedsięwzięcia prowadzące do tej realizacji, np. analizy, badania, projektowanie czy też fazy następujące po niej np. eksploatacja, wycofanie z użytkowania i utylizacja. Należy przy tym oczywiście zauważyć, że katalog zasygnalizowanych przez ustawodawcę faz nie jest zamknięty i daje możliwości zamawiającemu dobór nowego elementu nie wymienionego w przepisie.
Znowelizowana definicja nie pozostaje w oderwaniu od procedury przygotowania postępowania o udzielenie zamówienia publicznego tak jak to miało miejsce wcześniej, sprzed nowelizacji ustawy. Teraz zamawiający może w opisie przedmiotu zamówienia wymagać od wykonawcy podania procesów i metod produkcji występujących na każdym etapie cyklu życia obiektów budowlanych.
OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA
Ustawa PZP po nowelizacji – art. 30, ust. 8 (wcześniej brak podobnych zapisów)
W przypadku zamówień na roboty budowlane zamawiający określa w opisie przedmiotu zamówienia wymagane cechy materiału, produktu lub usługi, odpowiadające przeznaczeniu zamierzonemu przez zamawiającego, w szczególności:
- wymaga, adekwatnie do przedmiotu zamówienia, dostosowania projektu do potrzeb wszystkich użytkowników, w tym zapewnienia dostępności dla osób niepełnosprawnych;
- może wymagać:
- określonych poziomów oddziaływania na środowisko i klimat,
- certyfikatu zgodności lub deklaracji zgodności,
- określonej wydajności, bezpieczeństwa lub wymiarów, w tym procedur dotyczących zapewnienia jakości,
- określonej terminologii, symboli, testów i metod testowania,
- określonego opakowania i oznakowania,
- instrukcji użytkowania,
- procesów i metod produkcji na każdym etapie cyklu życia obiektów budowlanych,
- dodatkowych badań i testów przeprowadzanych przez jednostki autoryzowane w rozumieniu ustawy z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz.U. z 2016, poz. 542),
- określonych zasad dotyczących projektowania i kosztorysowania,
- warunków testowania, kontroli i odbioru obiektów budowlanych,
- metod i technik budowy,
- wszelkich pozostałych warunków technicznych.
Jeżeli zamawiający ma prawo oczekiwać od wykonawcy podania procesów i metod produkcji na każdym etapie cyklu życia obiektów budowlanych, to powinien mieć możliwość ustosunkowania się do otrzymanej informacji i wykorzystania jej przy opiniowaniu oferty.
Mając powyższe na uwadze ustawodawca umożliwił zamawiającemu przyjęcie wielkości kosztu za kryterium wyboru najkorzystniejszej oferty, obok ceny i kryteriów poza cenowych, w postępowaniu o zamówienie publiczne. Wielkość kosztu może się odnosić do całości cyklu życia lub też, wybranego przez zamawiającego, etapu.
KRYTERIA – CENA, KOSZT, INNE KRYTERIA
Ustawa PZP sprzed nowelizacji – art. 91, ust. 2a
Kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, aspekty środowiskowe, społeczne, innowacyjne, serwis, termin wykonania zamówienia oraz koszty eksploatacji.
Ustawa PZP po nowelizacji – art. 91, ust. 2
Kryteriami oceny ofert są cena lub koszt albo cena lub koszt i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności:
- jakość, w tym parametry techniczne, właściwości estetyczne i funkcjonalne;
- aspekty społeczne, w tym integracja zawodowa i społeczna osób, o których mowa w art. 22 ust. 2, dostępność dla osób niepełnosprawnych lub uwzględnianie potrzeb użytkowników;
- aspekty środowiskowe;
- aspekty innowacyjne;
- organizacja, kwalifikacje zawodowe i doświadczenie osób wyznaczonych do realizacji zamówienia, jeżeli mogą mieć znaczący wpływ na jakość wykonania zamówienia;
- serwis posprzedażny oraz pomoc techniczna, warunki dostawy, takie jak termin dostawy, sposób dostawy oraz czas dostawy lub okres realizacji.
W przepisie dotyczącym przyjęcia kryteriów wyboru najkorzystniejszej oferty, ustawodawca wymienił cenę, koszt lub inne kryteria. Należy zauważyć, że słowo koszt nie zostało doprecyzowane, w związku z czym może odnosić się do kosztu całości cyklu życia, kosztu poszczególnego etapu lub też kosztu spoza katalogu. W art. 91 ustawy wymienione są elementy kosztów, a słowo można sugeruje, że zamawiający ma swobodę w stosowaniu tego kryterium i doborze rodzaju kosztów, które będą decydowały o wyborze oferty.
KRYTERIUM KOSZTU – CO OBEJMUJE
Ustawa po nowelizacji – art. 91
3b. Kryterium kosztu można określić z wykorzystaniem rachunku kosztów cyklu życia.
3c. Rachunek kosztów cyklu życia obejmuje koszty:
- poniesione przez zamawiającego lub innych użytkowników związane z:
- nabyciem,
- użytkowaniem, w szczególności zużycie energii i innych zasobów,
- utrzymaniem,
- wycofaniem z eksploatacji, w szczególności koszty zbierania i recyklingu;
- przypisywane ekologicznym efektom zewnętrznym związane z cyklem życia produktu, usługi lub robót budowlanych, dotyczące: emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń, oraz inne związane z łagodzeniem zmian klimatu, o ile ich wartość pieniężną można określić i zweryfikować
Artykuł 91 ustawy określa, że to zamawiający będzie szacował koszty oparte na rachunku kosztów cyklu życia, w oparciu o dane przedstawione przez wykonawców. Założenie bowiem jest oczywiste: koszty przy poszczególnych ofertach muszą być kalkulowane bezstronnie i w oparciu o tą samą metodę.
Wykonawcy jedynie muszą przekazać dane wskazane przez zamawiającego w SIWZ i muszą być świadomi, którą metodę wybierze zamawiający do kalkulacji kosztów
KRYTERIUM KOSZTU – DANE DO OBLICZEŃ
Ustawa po nowelizacji – art. 91
3d. W przypadku gdy zamawiający szacuje koszty z wykorzystaniem podejścia opartego na rachunku kosztów cyklu życia przedmiotu zamówienia, określa w specyfikacji istotnych warunków zamówienia dane, które mają przedstawić wykonawcy, oraz metodę, którą zastosuje do określenia kosztów cyklu życia na podstawie tych danych.
7a. Metoda określenia kosztów przypisywanych ekologicznym efektom zewnętrznym spełnia łącznie następujące warunki:
- oparta jest na kryteriach obiektywnie możliwych do zweryfikowania i niedyskryminacyjnych;
- dostępna jest dla wszystkich zainteresowanych stron;
- dostarczenie danych przez wykonawców działających z należytą starannością nie jest nadmiernie uciążliwe, także dla wykonawców z państw trzecich będących stronami Porozumienia Światowej Organizacji Handlu w sprawie zamówień rządowych lub innych umów międzynarodowych, których stroną jest Unia Europejska.
7b. W przypadku gdy na mocy przepisów unijnych, wymienionych w załączniku XIII do dyrektywy 2014/24/UE lub w załączniku XV do dyrektywy 2014/25/UE, wspólna metoda kalkulacji kosztów cyklu życia jest obowiązkowa, do oszacowania tych kosztów stosuje się tę metodę.
Metoda kalkulacji kosztów cyklu życia ma zostać opracowana, zgodnie z art. 91, ust.6 przez Ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa. Termin opracowania został określony do 2018 r.
METODA KALKULACJI
Ustawa po nowelizacji – art. 91, ust. 7c
Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa określi, w drodze rozporządzenia, metodę kalkulacji kosztów cyklu życia budynków oraz sposób przedstawiania informacji o tych kosztach, kierując się potrzebą zapewnienia ujednolicenia i wiarygodności tych kalkulacji.”;
W związku z tym, że koszt może być obok ceny kryterium wyboru najkorzystniejszej oferty, zmiany przepisów musiały objąć również definicję oferty najkorzystniejszej
OFERTA NAJKORZYSTNIEJSZA
Ustawa PZP sprzed nowelizacji – art.2 pkt.5
najkorzystniejszej ofercie – należy przez to rozumieć ofertę,
- która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego, albo
- ofertę z najniższą ceną,
a w przypadku zamówień publicznych w zakresie działalności twórczej lub naukowej, których przedmiotu nie można z góry opisać w sposób jednoznaczny i wyczerpujący – ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego;
Ustawa PZP po nowelizacji – art. 2 pkt. 5
najkorzystniejszej ofercie – należy przez to rozumieć ofertę:
- która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny lub kosztu i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego, w szczególności w przypadku zamówień w zakresie działalności twórczej lub naukowej, których przedmiotu nie można z góry opisać w sposób jednoznaczny i wyczerpujący lub, która najlepiej spełnia kryteria inne niż cena lub koszt, gdy cena lub koszt jest stała albo
- z najniższą ceną lub kosztem, gdy jedynym kryterium oceny jest cena lub koszt.
Najwięcej wątpliwości budzi art.91, ust.21 nowelizacji ustawy w którym ustawodawca określa granicę stosowania wagi dla kryterium ceny w przypadku przedmiotu zamówienia o ustalonych i nieustalonych standardach jakościowych. Jeżeli zamawiający przyjmie wagę dla ceny powyżej 60% oznacza to, że przedmiot zamówienia ma ustalone standardy jakościowe. Tymczasem przedmiot zamówienia w budownictwie, jak np. obiekty czy roboty budowlane nie mają ustalonych standardów jakościowych, ponieważ za każdym razem musi być opracowana indywidualna dokumentacja projektowa. Równocześnie zauważyć należy, że w praktyce, dla zamówień na roboty budowlane najpowszechniej stosuje się wagę ceny na poziomie 90%, ponieważ sporządzona na potrzeby konkretnego zamówienia dokumentacja projektowa szczegółowo opisuje przedmiot tego zamówienia, a pozostałe kryteria są jedynie kryteriami dodatkowymi. Stąd też należy sądzić, że dla robót budowlanych musi być uczyniony wyjątek, a art. 91, ust. 2a zmodyfikowany.
Zainteresowanych zapraszam do artykułu zamieszczonego w tym samym numerze Biuletynu pt. Kryteria wyboru najkorzystniejszej oferty w nowelizacji ustawy – przykład
CENA JEDYNYM KRYTERIUM LUB O WADZE PRZEKRACZAJĄCEJ 60%
Ustawa PZP po nowelizacji – art. 91, ust. 2a
Zamawiający, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2, oraz ich związki kryterium ceny mogą zastosować jako jedyne kryterium oceny ofert lub kryterium o wadze przekraczającej 60%, jeżeli określą w opisie przedmiotu zamówienia standardy jakościowe odnoszące się do wszystkich istotnych cech przedmiotu zamówienia, oraz wykażą w załączniku do protokołu, w jaki sposób zostały uwzględnione w opisie przedmiotu zamówienia koszty cyklu życia, z wyjątkiem art. 72 ust. 2 i art. 80 ust. 3.