Kryteria wyboru najkorzystniejszej oferty w nowelizacji ustawy

mgr inż. Renata Niemczyk

Projekt nowelizacji ustawy Prawo zamówień publicznych, wprowadzający postanowienia dyrektyw unijnych 2014/24/UE i 2014/25/UE, odnosi się również do problematyki doboru kryteriów przy wyborze najkorzystniejszej oferty.

Art.91, ust.2a stanowi, że: zamawiający, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2, oraz ich związki kryterium ceny mogą zastosować jako jedyne kryterium oceny ofert lub kryterium o wadze przekraczającej 60%, jeżeli wskażą w opisie przedmiotu zamówienia standardy jakościowe odnoszące się do wszystkich istotnych cech przedmiotu zamówienia, z zastrzeżeniem art. 76 ust. 2, jeżeli dodatkowo wykażą w załączniku do protokołu
postępowania, w jaki sposób zostały uwzględnione w opisie przedmiotu zamówienia koszty cyklu życia.

Ten przepis jest niefortunny w stosunku do postępowań prowadzonych na obszarze budownictwa. Wynika z niego jednoznacznie, że w przypadku ustanowienia kryterium ceny o wadze przekraczającej 60% mamy do czynienia z przedmiotem zamówienia o ustalonych standardach jakościowych.

Tymczasem w postępowaniach o wykonanie robót budowlanych waga kryterium ceny w praktyce kształtuje się na poziomie ok. 90%, rzadziej na poziomie 80% pomimo, że przedmiot zamówienia nie ma ustalonych standardów jakościowych. Wynika to z konieczności przygotowania przez zamawiającego na potrzeby postępowania zindywidualizowanej dokumentacji projektowej, która opisuje szczegółowo przedmiot zamówienia. Trudno zatem wyobrazić sobie sytuację w której waga kryterium ceny byłaby przyjęta na poziomie niższym niż 60%, a wagi dla kryteriów poza cenowych kształtowały się w sumie powyżej 40%.

Obowiązkowe stosowanie obok ceny jeszcze innych kryteriów dla zamówień, w których przedmioty nie są powszechnie dostępne i nie mają ustalonych standardów jakościowych, zostało wprowadzone stosunkowo niedawno, w październiku 2014r.

Jak pokazuje analiza Biuletynu Zamówień Publicznych najczęściej zamawiający wybierają dwa kryteria, w następujących zestawach:

• cena + wydłużenie terminu gwarancji powyżej 36 m-cy do 60 m-cy,
• cena + skrócenie terminu wykonania zamówienia,
• cena + wydłużenie terminu płatności.

Przyjmując dodatkowe, jeszcze jedno kryterium obok ceny zamawiający spełniają wymóg ustawowy i rzadkością jest stosowanie przez nich trzech lub więcej kryteriów.

Dla tak ustanowionych kryteriów, w przeważającej mierze stosowane są następujące wagi:

• cena – od 90% do 95%,
• wydłużenia terminu gwarancji – od 3% do 5%,
• skrócenie terminu wykonania zamówienia ok. 5%.

Należy zauważyć, że wagi kryteriów przekładają się na wynagrodzenie dla wykonawców. Nieprawidłowo ustalone przez zamawiających, na przykład poprzez przyznanie cenie zbyt niskiej wagi, może narazić ich na wysokie wydatki bez uzyskania wymiernych korzyści.

Dlatego też proponowany przepis w nowelizacji ustawy ustanawiający górną granicę wagi dla ceny na poziomie 60% przy zamówieniach, których przedmiot nie ma ustalonych standardów jakościowych, nie sprawdzi się w przypadku budownictwa.

Przy robotach budowlanych, których cechą charakterystyczną jest ich zindywidualizowany charakter, brak jednolitych standardów dla poszczególnych rodzajów budownictwa, przy jednoczesnej konieczności sporządzenia szczegółowej dokumentacji projektowej, która nie pozwala wykonawcy na wybór technologii, a w konsekwencji nie ma on wpływu na cykl życia obiektu, przyznanie wagi cenie poniżej 60%, a kryteriom poza cenowym powyżej 40%, może wiązać się z realną stratą finansową dla zamawiających.

Poniżej zamieszczono przykład zastosowania wyższej niż powszechnie się stosuje, wagi dla kryterium poza cenowego.

Zamawiający przyjął w postępowaniu dwa kryteria w celu wyboru najkorzystniejszej oferty, z następującymi wagami:

• cena – 80%
• wydłużenie terminu gwarancji – 20%

Wzory dla obliczenia punktów:

1. Kryterium ceny
   Ilość punktów = C_min/C_wn x 100 pkt x waga 0,8gdzie:
   C_min – cena minimalna spośród zaproponowanych cen ofertowych,

   C_wn – cena zaproponowana przez wykonawcę

2. Kryterium wydłużenia terminu gwarancjiW przypadku wydłużenia terminu gwarancji wzór matematyczny jest inny. Za punkt odniesienia przyjmuje się termin najdłuższy, najwyżej punktowany odwrotnie niż przy cenie gdzie najwyżej jest punktowana cena minimalna. W postępowaniu przyjęto punktowanie powyżej 36 m-cy aż do 60 m-cy.Ilość punktów = G_wn – 36 m-cy/G_max – 36 m-cy x 100 pkt x waga 0,2

   gdzie:
   G_max – termin najdłuższy gwarancji – w SIWZ przyjęto 60 m-cy,
   G_wn – termin zaproponowany przez wykonawcę, przy czym minimalny przyjęty w SIWZ to 36 m-cy i jest niepunktowany.

Na potrzeby artykułu zbadana dwa szczególne, skrajne przypadki: jeden z minimalną ceną i minimalnym terminem gwarancji, drugi z maksymalnym terminem gwarancji i z ceną dostosowaną w taki sposób, że w obu przypadkach oferty uzyskały 80 punktów.

Zamawiający A – podał: cena 40 mln netto, która jest jednocześnie ceną minimalną w postępowaniu, termin gwarancji na poziomie 36 m-cy.

Przyznana ilość punktów

• za cenę = 40 mln: 40 mln x 100 punktów x 0,8 = 80 punktów
• za termin gwarancji = 0
• Razem – 80 punktów

Zamawiający B – podał: cena 53,3 mln zł netto z maksymalnym wydłużeniem gwarancji do 60 m-cy

Przyznana ilość punktów

• za cenę = 40 mln: 53,3 mln x 100 punktów x 0,8 = 60 punktów
• za wydłużenie terminu gwarancji = 60 -36 : 60 -36 x 100 punktów x 0,2 = 20 punktów
• Razem – 80 punktów

Komentarz

W obu przypadkach oferty otrzymały po 80 punktów. Wystarczy jednak, że zamawiający B obniży nieco cenę, np. do 53 mln za co otrzyma 60,4 punktu, a w sumie 80,4 punktów i w ten sposób będzie miał przewagę nad zamawiającym A, który otrzymał 80 punktów.

Tak więc zamawiający za dodatkowe dwa lata gwarancji powyżej 36 m-cy może w skrajnym przypadku zapłacić ok. 13 mln złotych, pytanie tylko czy mu się to opłaci? Czy rzeczywiście zamawiający przewiduje, że przez dwa dodatkowe lata wykonawca będzie zmuszony do dokonywania napraw i usuwania usterek w ramach gwarancji wycenionych na 13 mln złotych?

W przykładzie założono, że wykonawca oferujący najniższą cenę proponuje jednocześnie najkrótszy termin gwarancji, tj. 36 m-cy. Tymczasem może wystąpić szereg innych przypadków, nie tak drastycznych, jak opisany powyżej. Wykonawcy starają się otrzymać zamówienie i uzyskać punkty za każde kryterium, więc z reguły nie deklarują terminu gwarancji na poziomie 36 m-cy.

Załóżmy zatem, że wykonawca A zaoferował cenę 40 mln złotych i 48 m-cy gwarancji za co uzyskał w sumie 90 punktów, natomiast zamawiający B w dalszym ciągu proponuje termin gwarancji na poziomie 60 m-cy lecz cenę 45,7 mln złotych za co również otrzymuje 90 punktów. W tym przypadku różnica finansowa jest już mniejsza i wynosi 5,7 mln złotych.

Oczywiście najkorzystniejsza oferta dla zamawiającego byłaby z ceną na poziomie 40 mln złotych z 60 miesięcznym terminem gwarancji. W praktyce jednak nie ma łatwych i prostych rozwiązań i zamawiający musi liczyć się z tym, że zwiększenie wagi dla kryterium poza cenowego wiąże się z większym ryzykiem finansowym. Gdyby waga dla kryterium ceny była wyższa i wynosiła 90%, a waga za wydłużenie terminu gwarancji na poziomie 10% wówczas ryzyko finansowe po stronie zamawiającego byłoby niższe.