Pytania i odpowiedzi

PYTANIE

Zamawiający zwrócił się do firmy ORGBUD-SERWIS Sp. z o.o. o zajęcie stanowi­ska w sprawie robót związanych z odwod­nieniem i umocnieniem wykopów, które wystąpiły przy budowie kanalizacji desz­czowej.

Konkretne pytanie brzmi: czy Wyko­nawcy należy się wynagrodzenie za od­wodnienie i umocnienie wykopu jeżeli ro­boty te wynikały z projektu budowlanego, wykonawczego i ze specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót a przed­miar robót nie przewidywał tych pozycji?

Odpowiedź:

Zamawiający w nieograniczonym postępo­waniu przetargowym wybrał najkorzystniejszą ofertę na budowę kanalizacji deszczowej.

Przed złożeniem oferty Wykonawca miał możliwość zapoznania się szczegółowo z do­kumentacją projektową, specyfikacją tech­niczną wykonania i odbioru robót, projektem umowy, a także mógł zwrócić się do Zamawia­jącego o wyjaśnienie ewentualnych niejasno­ści czy wątpliwości. Na etapie składania oferty nie skorzystał z takiej możliwości, co oznacza, że nie miał żadnych uwag co do materiałów przedstawionych przez Zamawiającego.

Strony zawarły umowę o roboty budowlane, po czym nastąpiło przekazanie placu budowy.

W trakcie realizacji robót Wykonawca zgło­sił Zamawiającemu pojawienie się wody w wy­kopach i konieczność jej pompowania.

Wykonawca robotę tą uznał za dodatkową, nie objętą zamówieniem podstawowym ponie­waż nie była wyodrębniona w przedmiarze robót sporządzonym i przekazanym w postę­powaniu przez Zamawiającego. Na tej pod­stawie stwierdził, że dokumentacja projektowo-kosztorysowa była obarczona wadą. Wo­bec stanowiska Zamawiającego, który uwa­żał, że pompowanie wody winno być uwzględ­nione przez Wykonawcę w cenie jednostko­wej wykonywania wykopu, powstał pomiędzy Stronami spór. Analiza tego sporu jest przed­miotem niniejszej odpowiedzi.

Z materiałów przetargowych bezsprzecz­nie wynika, że projektant w dokumentacji pro­jektowej wielokrotnie zwracał uwagę na wy­soki poziom występowania wód gruntowych i konieczność ewentualnego odwodnienia, m.in.:

• w projekcie budowlanym,
• w projekcie wykonawczym
• w specyfikacjach technicznych wykonania i odbioru robót
• w opinii geotechnicznej.

Wykonawca w piśmie dotyczącym prośby o wydłużenie terminu wykonania kanalizacji deszczowej potwierdził, że wysoki poziom wód gruntowych wynikał z dokumentacji pro­jektowej. Wobec tego faktu oraz braku w przedmiarze odrębnych pozycji dotyczą­cych odwodnienia Wykonawca wywiódł wnio­sek dotyczący rozbieżności pomiędzy projek­tem budowlanym, specyfikacją techniczną, opisem przedmiotu zamówienia a przedmia­rem robót. Jego zdaniem rozbieżność tą na­leży traktować jako błąd projektowo-kosz­torysowy. Wykonawca, mając na uwadze przyjęte w umowie rozliczenie kosztorysowe a nie ryczałtowe tą rozbieżność przyjął za podstawę uznania robót odwodnieniowych jako robót dodatkowych niezbędnych do wy­konania dla prawidłowego funkcjonowania obiektu.

Za roboty dodatkowe uznał również robo­ty związane z umocnieniami wykopów, których nie było w przedmiarze a które musiał wyko­nać z uwagi na prace prowadzone w terenie zabudowanym w którym, na co zwraca uwa­gę, brak było możliwości wykonania wykopów szerokoprzestrzennych. Zauważyć jednak należy, że w specyfikacji technicznej wyko­nania i odbioru robót projektant wskazuje na potrzebę wykonywania wykopów otwartych, obudowanych.

Dla przejrzystości dalszej analizy problem przedstawiono w punktach.

• Punkt 1

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegó­łowego zakresu i formy dokumentacji projek­towej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno – użytkowego reguluje szczegó­łowo problematykę przedmiaru robót, który to przedmiar wchodzi w zakres dokumentacji projektowej służącej do opisu przedmiotu za­mówienia na wykonanie robót budowlanych.

Zgodnie z par.6 ust.1 Rozporządzenia, przedmiar robót powinien zawierać m.in. ze­stawienie przewidywanych do wykonania ro­bót podstawowych. W przedmiarze natomiast nie uwzględnia się robót tymczasowych tj. takich, które są projektowane i wykonywane jako potrzebne do wykonania robót podsta­wowych, ale nie są przekazywane zamawia­jącemu i są usuwane po wykonaniu robót podstawowych, z wyłączeniem przypadków, gdy istnieją uzasadnione podstawy do ich odrębnego rozliczania (par.9, ust.2 Rozporzą­dzenia).

A zatem w przypadku robót inżynieryjnych robotami podstawowymi mogą być m.in. ro­boty polegające na wykonaniu wykopów, pod­łoży, montażu rur, zasypaniu wykopów. Z ko­lei odwodnienia oraz umocnienia wykopów związane z technologią wykonywania robót przez Wykonawcę, które nie są przekazywa­ne Zamawiającemu i są usuwane po wyko­naniu robót podstawowych, to bezsprzecznie roboty tymczasowe.

Podsumowując, wykonane przez Wyko­nawcę odwodnienie przy realizacji kanaliza­cji deszczowej, jak również umocnienia wy­kopów to roboty tymczasowe wobec czego, zgodnie ze stanem prawnym, nie powinny być ujęte w odrębnych pozycjach przedmiaru.

• Punkt 2

W paragrafie 14, ust.1, punkt 9 Rozporzą­dzenia z dnia 2 września 2004r. ustawodaw­ca nakazuje w specyfikacjach technicznych wykonania i odbioru robót zawrzeć opis spo­sobu rozliczenia robót tymczasowych i prac towarzyszących.

Projektant wywiązując się z wymogu usta­wowego zawarł w specyfikacjach technicz­nych wykonania i odbioru robót stwierdzenie, że cena wykonania wykopu powinna obejmo­wać również umocnienie ścian wykopu i jego odwodnienie.

Informacja o wysokim poziomie wód grun­towych wynikała z projektu budowlanego, opi­nii geotechnicznej, specyfikacji technicznej i opi­su przedmiotu zamówienia, natomiast umocnie­nia ze specyfikacji technicznej i wizji lokalnej, którą rzetelny Wykonawca winien przeprowa­dzić. Mając powyższe na uwadze, Wykonawca przed złożeniem oferty miał świadomość, że takie roboty faktycznie wystąpią przy realizacji zamówienia i że należy uwzględnić koszty tych robót w składanej ofercie.

• Punkt 3

Do oferty Wykonawca dołączył, co było wymogiem Zamawiającego, kosztorysy szczegółowe.

W kosztorysie ofertowym Wykonawca skalkulował:

• w punkcie 1.1.2 na podstawie KNNR 1, tabl.0201, kol.08 – Roboty ziemne koparką przedsiębierną 0,60m3 w gruncie kat.3-4 o normalnej wilgotności z transportem wy­wrotką 5 Mg wraz z utylizacją gruntu – cenę jednostkową w wysokości 39,00 zł netto za m3, natomiast
• w punkcie 1.1.3 na podstawie KNNR 1, tabl. 0214, kol. 04 – Zasypywanie wykopu spy­charką 75 KM z zagęszczeniem ubijakami gruntem niespoistym (dowiezionym) warstwa­mi grub. 20 cm w gruncie kat.1-2 – cenę jed­nostkową w wysokości 55,00 zł netto za m3.

Tymczasem, te same pozycje w wydaw­nictwie pt. ?Ceny scalonych robót budow­lanych i instalacyjnych” – IV kwartał 2017r., których wydawcą jest ORGBUD-SERWIS zo­stały skalkulowane, przy zastosowaniu śred­nich notowanych przez ORGBUD-SERWIS stawek kosztorysowych, narzutów, cen pracy sprzętu na poziomie 30,49 zł netto (niższym w stosunku do ceny 39,00 zł podanej przez Wykonawcę) i 8,89 zł netto(znacznie niższym niż cena 55,00 zł podana przez Wykonawcę).

Różnice pomiędzy cenami publikowanymi a zaproponowanymi przez Wykonawcę mogą sugerować, że Wykonawca uwzględnił w swo­ich cenach ryzyko związane z realizacją ro­bót budowlanych i inne, nie wymienione w kal­kulacji koszty.

Na potrzeby opinii sporządzono jeszcze jedną analizę. Wartości robót ziemnych, pod­łoży, oraz ułożenia rur w kanale (parametry: rury PVC fi 315, głębokość ułożenia – śred­nio 2 m) przeliczono na jeden metr kanału w wyniku czego otrzymano wskaźnik cenowy w wysokości 840 zł/m.

Cenę 840 zł/m przyrównano do cen kata­logowych zagregowanych robót prezentowa­nych w wydawnictwie ORGBUD-SERWIS pt. ?Informacyjny zestaw wskaźników nakła­dów na obiekty budowlane” cz.II – IV kwar­tał 2017r, skalkulowanych na podstawie uśrednionych danych.

Do porównania wybrano zbliżone zakre­sem roboty: kanały z rur PVC fi 315, z wyko­naniem wykopu skarpowego, częściową wy­mianą gruntu, z wykonaniem komór i studni, próbą szczelności. Poniżej podano skalkulo­wane dla tych robót ceny uzależnione od głę­bokości ułożenia rur:

• 918 4201 32 13 – rury ułożone na głębokości 1,3 m – cena: 468,45 zł/m
• 918 4201 32 16 – rury ułożone na głębokości 1,6 m – cena: 494,58 zł/m
• 918 4201 32 20 – rury ułożone na głębokości 2,0 m – cena: 529,34 zł/m
• 918 4201 32 30 – rury ułożone na głębokości 3,0 m – cena: 627,28 zł/m

Z obliczeń wynika, że Wykonawca zapro­ponował wykonanie jednego metra kanału w cenie 840 zł/m gdy tymczasem katalogowe ceny, przy standardowych warunkach wyko­nania dla rur PVC fi 315 oscylują w zależno­ści od głębokości od 468 zł/m do 627 zł/m. Tak więc cena katalogowa jest wyraźnie niż­sza niż wskaźnik skalkulowany na podstawie danych Wykonawcy.

Podsumowując – Wykonawca w kalkulacji kosztorysowej przyjął wyższy poziom kosztów niż katalogowe co może sugerować, że Wy­konawca uwzględnił w swoich cenach ryzyko związane z realizacją robót budowlanych i in­ne, nie wymienione w kalkulacji koszty np. koszty odwodnienia czy umocnień wykopów. Zauważyć przy tym należy, że ceny publiko­wane w wydawnictwach ORGBUD-SERWIS są cenami uśrednionymi w skali kraju, nie uwzględniającymi upustów udzielanych wyko­nawcom przez producentów i dostawców.

• Punkt 4

Argument wysunięty przez Wykonawcę w piśmie dotyczącym wynagrodzenia w kon­tekście warunków lokalizacyjnych uniemożli­wiających mu wykonywanie wykopów prze­strzennych jest tylko stwierdzeniem faktu. Lo­kalizacja inwestycji musiała być mu znana przed sporządzeniem oferty, ponieważ w dzi­siejszych warunkach wystarczy ocenić loka­lizację dzięki możliwościom internetu bez ko­nieczności wizji lokalnej. Wykonawca nie może sporządzać oferty w sposób mechani-styczny, opierając się tylko i wyłącznie na przekazanym przez Zamawiającego przed­miarze robót.

• Punkt 5

Wykonawca w piśmie dotyczącym wynagro­dzenia traktuje roboty odwodnieniowe i związa­ne z umocnieniem wykopów jako dodatkowe, nie objęte zamówieniem podstawowym tylko dlatego, że nie wystąpiły w przedmiarze robót.

W świetle aktualnych przepisów ustawy Pra­wo zamówień publicznych dodatkowe wynagro­dzenie może przysługiwać za wykonanie robót nieprzewidzianych w dokumentacji projektowej a niezbędnych do realizacji przedmiotu zamó­wienia. Oczywiście muszą być dochowane wszelkie wymagane ustawą procedury.

W omawianym jednak przypadku roboty odwodnieniowe i związane z umocnieniem wykopu były wyspecyfikowane w dokumen­tacji projektowej i nie można ich traktować jako roboty nieprzewidziane.

• Punkt 6

W punkcie tym należy rozważyć jeszcze jeden aspekt sprawy. Kodeks Cywilny w art. 353 wskazuje na swobodę kontraktową w za­wieraniu umów pomiędzy Stronami.

Dowolność w kształtowaniu umów pozwo­liła Stronom w par. 1, punkt 2 umowy o robo­ty budowlane nr BMK.ZP.272.01.15.2017/262/2017 z dnia 24 sierpnia 2017r. zawrzeć za­pis, cyt. ?Wykonawca zobowiązuje się do wykonania wszelkich robót budowlanych niezbędnych do zrealizowania przedmio­tu Umowy zgodnie z projektami budowla­nymi, nawet jeżeli nie są ujęte w przedmia­rze robót.”

Strony w uzgodnionym zapisie usankcjo­nowały, wagę dokumentów z których wynikał zakres robót do wykonania. W pierwszym rzę­dzie zakres robót określony przez projekty budowlane w drugim przez przedmiar robót. Zapis ten, wobec faktu, że nie były to roboty nieprzewidziane (punkt 4 opinii), w sposób oczywisty uniemożliwia Wykonawcy domaga­nie się dodatkowego wynagrodzenia za roboty wynikające z projektów a nie występujące w przedmiarze robót i co należy podkreślić, bez względu na ich charakter. Tak więc robo­ty odwodnieniowe i związane z umocnieniem wykopów, nie mogą być podstawą roszcze­nia Wykonawcy o dodatkowe wynagrodzenie.

• Punkt 7

Należy zwrócić uwagę również na zapisy Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia w których Zamawiający zobligował Wykonawcę do pisemnego zgłoszenia błędów zauwa­żonych w dokumentacji projektowej, specyfi­kacji technicznej, przedmiarach uniemożliwia­jących prawidłową wycenę przedmiotu zamó­wienia i prawidłowe wykonanie robót. Dalej podał, że nie zgłoszenie we wskazanym ter­minie błędów nie zwalnia Wykonawcy z nale­żytego wykonania przedmiotu umowy zgod­nego ze sztuką budowlaną, normami i apro­batami technicznymi.

Wykonawca, o czym pisano już wcześniej, na etapie ofertowania nie zgłosił żadnych błę­dów i nie miał wątpliwości co do wyceny przedmiotu zamówienia.

Wnioski

1. Roboty związane z odwodnieniem lub też umocnieniem wykopów jako roboty tymcza­sowe (rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegó­łowego zakresu i formy dokumentacji projek­towej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego) nie powinny być ujęte w przedmiarze robót w wyodrębnionych pozycjach.
2. W świetle obowiązujących przepisów na ob­szarze zamówień publicznych, wskazanie na potrzebę wykonania robót tymczasowych polegających na odwodnieniu i umocnieniu wykopów w projektach, specyfikacjach tech­nicznych, czy opisie przedmiotu zamówienia a nie ujęcie ich w przedmiarze robót nie jest rozbieżnością i nie można traktować tego fak­tu w kategoriach błędu.
3. Koszty wykonania robót tymczasowych (od­wodnienie, umocnienie wykopów) winny być uwzględnione przez Wykonawcę, w myśl spe­cyfikacji technicznych towarzyszących doku­mentacji projektowej na kanalizację desz­czową, w cenie wykonania wykopu.
4. Analiza przedstawionych dokumentów do­tyczących dokumentacji przetargowej na kanalizację deszczową wskazuje, że roboty odwodnieniowe i umacniające wykopy nie były robotami nieprzewidzianymi. Wyko­nawca musiał mieć świadomość koniecz­ności ich wykonania na podstawie przed­łożonych dokumentów przetargowych. A zatem, w świetle ustawy Prawo zamó­wień publicznych z dnia 29 stycznia 2004 r. (Dz.U. z 2017r. poz. 1579 z późn. zmiana­mi), za wykonanie tych robót nie należy się dodatkowe wynagrodzenie.
5. Strony w umowie o roboty budowlane przy­jęły i potwierdziły zapis zobowiązujący Wy­konawcę do wykonania wszelkich robót bu­dowlanych niezbędnych do zrealizowania przedmiotu Umowy zgodnie z projektami budowlanymi, nawet jeżeli nie są ujęte w przedmiarze robót.

Zapis ten, wobec uznania, że roboty związa­ne z odwodnieniem i umocnieniem wykopów nie były nieprzewidziane (punkt 4 opinii) unie­możliwia Wykonawcy roszczenie wobec Za­mawiającego o dodatkowe wynagrodzenie.